Yatırım, gelecekte gelir elde etmek veya sermaye artışı sağlamak amacıyla para veya diğer finansal kaynakların belirli araçlara yönlendirilmesidir. Yatırımcılar, sermayelerini büyütmek ve mali hedeflerine ulaşmak için çeşitli varlıklara ve projelere yatırım yaparlar. Yatırım kararları alırken, yatırımcılar genellikle en iyi yatırım aracı ve en kârlı yatırım seçeneklerini belirlemeye çalışırlar.
Yatırımcıların finansal karar alma ve finansal performanslarını değerlendirme aşamasında birçok temel analiz, teknik analiz yöntemi gibi araç ve oranlar kullanılmaktadır. Bu araçların en temel ve yaygın olanlarından biri Yatırım Getirisi (ROI) hesaplamasıdır. ROI hesaplama aracı olarak, yatırım kararlarının etkinliğini ölçmek ve yatırımın kârlılığını belirlemek açısından kritik bir gösterge niteliğindedir. İlerleyen bölümlerde, yatırım getirisi kavramı, nasıl hesaplandığı, ne için kullanıldığı ve yatırım süreçlerindeki önemi hakkında detaylı bilgiler verilecektir.
Yatırım Getirisi veya Yatırım Geri Dönüş Oranı (ROI), yapılan bir yatırımın kârlılığını ölçmek için kullanılan en temel ve yaygın kâr hesaplayıcı finansal göstergelerden biridir. Basit bir yatırım hesaplama yöntemiyle bir yatırımın maliyetine karşılık ne kadar kazanç sağladığını yüzdesel olarak gösteren ROI, sadece sayısal bir veri değil, aynı zamanda gelecekteki yatırımlar için yol gösterici bir işarettir.
Yatırım kârlılığı oranı da diyebileceğimiz bu oran, yatırımcılar ve işletmeler için bir varlığa yapılan harcamanın karşılığında elde edilen net kârı gösterirken, yatırımın verimliliğini ve etkinliğini de ölçer.
Doğru bir ROI analizi, yatırımcılara mevcut yatırımlarının genel performansını değerlendirme imkânı sağlarken, yeni fırsatların risk ve getiri potansiyellerini öngörme ve farklı yatırım araçları arasında karşılaştırma yapma konularında da yardımcı olur. Yatırım maliyetinden elde edilen getiriye kadar birçok faktörü bir araya getiren bu oran, finansal yönetimde kararların temelini oluşturur.
Bu sebeplerle, finansal yatırım sürecinin her adımında ROI hesabı yapmak, sadece bugünün değil, yarının da kazançlı olmasını sağlayan stratejik bir adımdır. ROI'nın ne anlama geldiğini ve nasıl hesaplandığını anlamak, başarılı finansal planlama ve strateji geliştirme açısından kritik öneme sahiptir.
Genel olarak, pozitif bir ROI, yatırımın kâr getirdiğini gösterirken, negatif bir ROI, zararı işaret eder. Ancak ROI oranının kaç olması gerektiği, yatırımın türüne, sektöre ve risk düzeyine bağlı olarak değişiklik gösterir.
Örneğin; düşük riskli yatırımlar (devlet tahvili, repo, para piyasası fonu vb.) genellikle daha düşük bir ROI sunar. Buna karşın daha yüksek risk taşıyan yatırımların (hisse senetleri, yüksek kaldıraç oranı ile yapılan işlemler, hisse senedi yatırım fonları vb.) daha yüksek ROI beklentisi doğurur.
ROI, bireysel yatırımcılar ve şirketler tarafından çeşitli amaçlar için kullanılabilir.
Yatırım Kararı: Yatırımcılar, bir varlığa veya projeye yatırım yapmadan önce ROI hesaplayarak bu yatırımın gelecekte getireceği kârı tahmin ederler. Yüksek bir ROI, yatırımın kârlı olacağını gösterir ve yatırımcının kararını etkileyebilir.
Finansal Planlama: Uzun vadeli yatırım hedeflerine ulaşmak isteyen yatırımcılar, hangi varlıkların daha iyi performans gösterdiğini belirlemek için ROI'dan faydalanarak stratejilerini gözden geçirirler.
Yatırım Performans Ölçme: Yatırım getirisi hesaplama yöntemi olarak ROI, mevcut yatırımın etkinliğini ve verimliliğini ölçer.
Karşılaştırmalı Analiz: Farklı yatırım seçeneklerini karşılaştırmak ve hangisinin daha kârlı olduğunu belirlemek için ROI’dan yararlanılır.
Şirket Performans Ölçümü / Proje Yönetimi: Şirketler, mevcut stratejilerinin, projelerinin ve yatırımlarının ne kadar başarılı olduğunu değerlendirmek için ROI kullanırlar. Şirketler, aynı zamanda, yatırım maliyeti hesaplama ve maliyet hesabı işlemleri sırasında ROI hesaplama formülü kullanarak projelerin veya kampanyaların verimliliğini ölçebilir. Bu süreçte, kâr zarar hesabı gibi diğer finansal metriklerle birlikte ROI, finansal yönetim stratejilerinde kilit rol oynar.
Yatırım Getirisini (ROI) Etkileyen Faktörler
Yatırım getirisini etkileyen faktörler, yatırımın kârlılığını ve verimliliğini belirlemede kritik rol oynar. Bu faktörlerden bazıları şunlardır:
Zaman Faktörü (Yatırımın Süresi): Bir yatırımın geri dönüş süresi, yatırımın ne kadar hızlı kâr sağlayacağını belirler. Yatırımın geri dönüş süresi hesaplama işlemi, yatırımcıların yatırımdan ne kadar sürede kâr elde etmeye başlayacaklarını anlamalarına yardımcı olur. Aynı ROI oranına sahip iki yatırım arasında, daha kısa sürede getiri sağlayan yatırım daha avantajlı olabilir.
Risk Düzeyi: Genel olarak, daha yüksek risk seviyeleri, daha yüksek potansiyel getirilerle birlikte gelir. Ancak, riski anlamak ve yönetebilmek, yatırım getirisinde kritik bir faktördür.
Ekonomik Koşullar: Piyasa dinamikleri, özellikle ekonomik büyüme veya daralma dönemlerinde, yatırım getirisi üzerinde doğrudan etkili olabilir. Ekonomik dalgalanmalar, enflasyon, faiz oranları, durgunluk ve kriz dönemleri gibi faktörler ROI'yı etkileyebilir.
Yatırım Maliyetleri: Yapılan yatırımın başlangıç maliyeti, elde edilecek kârı doğrudan etkiler. Yatırımın başlangıç maliyeti ne kadar yüksek olursa, aynı oranda kâr elde edebilmek için daha büyük bir getiri sağlanması gerekir.
ROI hesaplama örnekleri ile anlatmak gerekirse;
1.000 TL’lik bir yatırımdan 200 TL kâr elde ediliyorsa, kâr yüzde hesaplama işlemi sonucunda ROI %20 olacaktır. Ancak aynı yatırım 2.000 TL maliyete sahipse, kâr yine 200 TL olsa bile ROI %10'a düşer. ROI’nın yine %20 olabilmesi için 2.000 TL’lik yatırımda 400 TL kâr elde edilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla, düşük başlangıç maliyeti, aynı kâr düzeyinde daha yüksek ROI sağlar ve yatırımın kârlı olduğunu gösterir. Öte yandan, yüksek başlangıç maliyeti, yatırımı daha az kârlı hale getirebilir, bu da yatırımcıların getiri beklentilerini yeniden değerlendirmelerini gerektirir.
Vergi ve Masraflar: Aracı kurum komisyonları, işlem ücretleri, yönetim ücretleri, vergi ve diğer dolaylı maliyetler ROI'yı düşürebilir. Yatırımcıların bu masrafları dikkate alması önemlidir.
Sonuç olarak, ideal ROI yatırımın risk düzeyine, süreye, sektöre ve maliyetlere göre değişkenlik gösterir. Yatırımcıların hedeflerine uygun olarak pozitif ve beklentileri karşılayan bir ROI hedeflemeleri gerekir.
Yatırım Getiri Oranı hesaplama aşamasında iki temel faktör dikkate alınır:
Yatırımın maliyeti: Yatırılan toplam sermaye veya para
Yatırımdan elde edilen toplam getiri: Yatırım sonucunda elde edilen kazanç
ROI, aşağıdaki formülle hesaplanır:
ROI = ((Elde Edilen Getiri-Yatırım Maliyeti) / Yatırım Maliyeti) × 100 Örnek olarak, 100.000 TL değerinde bir yatırım yaptığınızı ve bu yatırımdan 130.000 TL getiri elde ettiğinizi varsayalım.
ROI= ((130.000TL - 100.000TL)/100.000) x100 = 30% Yatırım geri dönüş oranı %30 olarak hesaplanır. Sonuç, yatırımın %30 oranında bir getiri sağladığını gösterir.
Yatırım fonlarında ise ROI, yatırım döneminin sonunda elde edilen kâr veya zarar hesabıdır.
Örneğin; bir yatırımcının 02.01.2024 tarihindeki 1,063398 TL birim fiyatı ile 1.000 adet BIO - İş Portföy Sürdürülebilirlik Hisse Senedi (TL) Fonu (Hisse Senedi Yoğun Fon) payı alarak 1.063,398 TL (1,063398x1000) yatırım yaptığını varsayalım. Yatırımcı 21.10.2024 tarihindeki 1,606713 TL birim fiyatı ile sahibi olduğu 1.000 adet BIO Fon payını sattığında, hesabına 1.606,713 TL (1,606713x1000) geçer. Bu durumda, ROI hesaplama yöntemiyle elde edilen oran %51,09’dur. Yani, yatırımcı yatırımından %51,09 oranında getiri sağlamıştır.
Başka bir örnekle, İş Portföy web sitesinde yer alan “Ayın Yıldızları (Ayın En Çok Kazandıranları)” bölümü aylık bazda ROI hesabı en yüksek çıkan fonları; “Yılın Yıldızları (Yıllık En Çok Kazandıranları)” bölümü ise bir yıllık dönemde ROI hesabı en yüksek çıkan fonları göstermektedir.
Ancak, yatırım fonunun getiri oranı fonun türüne, vadesine, risk seviyesine ve piyasa koşullarına göre değişkenlik gösterebilir. Yatırımcılar, bu faktörleri göz önünde bulundurarak getiri analizleri yapmalı ve kararlarını bu bilgiler ışında vermelidir.
Yatırım kararınızı verirken İş Portföy web sitesinin Getiri ve Fiyatlar sekmesinde yer alan “detaylı filtreleme” özelliği ile fonları temalarına veya türlerine göre kategoriler altında inceleyebilir; fonların para birimi, birim fiyatı, risk derecesi, dönemsel getiri oranlarını tek ekranda görebilirsiniz.
İş Portföy’ün sunduğu ürün ve hizmetler hakkında detaylı bilgi almak ve İş Portföy Yatırım Fonlarını incelemek için İş Portföy web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Yüksek faiz ortamında para piyasası fonları yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Bu fonlar, düşük riskle sabit getiri sağlamayı hedefler. Para piyasası fonları, eski adıyla likit fonlar, kısa vadeli borçlanma araçlarına, mevduat ve repo benzerlerine yatırım yaparak, yatırımcılara düşük riskli ve likit bir yatırım seçeneği sunar.
Arbitraj, finansal piyasalarda aynı veya benzer varlıkların farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından faydalanarak risksiz kazanç elde etme stratejisidir. Basit bir ifadeyle, yatırımcıların bir piyasadan belli bir menkul kıymeti ya da menkul kıymetleri düşük fiyatla alım yapıp, eş zamanlı olarak başka bir piyasada aynı menkul kıymeti daha yüksek fiyattan satmasıyla arbitraj gerçekleştirilir.
Price action ne demek sorusuna verilebilecek en temel cevap; geçmiş ve yakın vadedeki fiyat değişimlerini inceleyerek, herhangi bir indikatöre ihtiyaç duymadan yapılan sade bir yatırım aracı olduğudur. Yöntemin nasıl çalıştığı sorusunun cevabı ise fiyat hareketini izlemenin yatırım deneyimleri ve piyasa algısı ile bütünleştiği öznel bir stratejiden oluşuyor.
